Twórczość ludowa a prawo autorskie

Twórczość ludowa, a właściwie sztuka ludowa, to według Wikipedii całokształt działalności artystycznej społeczności lokalnej, na ogół wiejskiej. Sztukę ludową zwykle oceniamy jako pewnego rodzaju ciekawostkę historyczną, a nie jako dzieła objęte ochroną prawną. Taki folklor, który każdy może wykorzystać jak chce.

- Bo to przecież stare, funkcjonuje od wielu lat. -

- Ale, że taka wycinanka ma twórcę? Tez mogę sobie wyciąć wzór znany od setek lat. -

Zgadzam się się z powyższym, ale tylko w pewnym, niewielkim zresztą, zakresie.

W sądzie

Kiedy temat sztuki ludowej i prawa autorskiego stał się popularny? Myślę, że w Polsce debata na ten temat rozpoczęła się dopiero parę lat temu.

Pierwsza z bardziej medialnych historii to sprawa słodyczowa. Producent słodyczy Wawel S.A. wykorzystał na opakowaniu swoich czekoladek wzory (wycinanki łowickie) zaprojektowane przez twórczynię ludową, panią Helenę Miazek. Producent twierdził, że zakupił projekty "wraz z pełnymi prawami autorskimi od agencji projektowych".

Sztuka ludowa pod ochroną

No, ale do rzeczy.

Kiedy dzieło sztuki ludowej będzie chronione przepisami prawa autorskiego?

Musi stanowić utwór to jasna sprawa. I tak zwykle będzie. Utwór taki nie musi być ani nowatorski ani specjalnie innowacyjny. Nie musi być także ukończony - może stanowić np. szkic.

Dzieło musi zostać ustalone. Co to oznacza? Trzeba go "uzewnętrznić": tzn. potencjalnie możliwe będzie zapoznanie się z nim przez inne osoby. Utwór nie musi wcale zostać upubliczniony, ale musi zostać namalowany, napisany na kartce, odtańczony (jeżeli mamy do czynienia z choreografią).

Jeżeli już ustalimy, że dane dzieło sztuki ludowej stanowi utwór, co dalej?

Ochrona prawnoautorska przysługuje twórcy od razu, z chwilą stworzenia danego dzieła. Z tą chwilą autor nabywa osobiste i majątkowe prawa autorskie.

Jak długo trwa ochrona?

Od chwili powstania dzieła, przez całe życie twórcy oraz przez 70 lat po śmierci twórcy - dotyczy to majątkowych praw autorskich. Po upływie ww. okresu dzieło trafia do tzw. domeny publicznej. Wtedy już można takie utwory traktować bardziej jako swego rodzaju dobro wspólne.

Twórca ludowy

Dobra, ale teraz pojawia się argument, że przecież wzory np. łowickie są tak popularne, że skąd wiadomo, kto jest autorem. Oczywiście, sztuka ludowa bazuje na tradycyjnych motywach, np. roślinnych czy zwierzęcych. Większość dzieł wykonywanych przez twórców ludowych ma jednak swój niepowtarzalny charakter. Każdy twórca tworzy w swoim stylu, dodaje "coś" od siebie. Tutaj zwrócę uwagę artystom - warto gdziekolwiek, gdzie publikujemy wzory, projekty, gotowe prace, podpisywać się imieniem, nazwiskiem, pseudonimem. To samo tyczy się sprzedaży produktów przez nas wykonanych - dodajmy podpis, załączmy kartkę z informacją o autorze.

Podsumowanie

Podsumowując:

• mamy utwór: przejaw twórczości człowieka o indywidualnym charakterze, który został "ustalony",
• mamy twórcę (nie jest to dzieło anonimowe), więc.....

....nie wykorzystujemy dzieła bez zgody autora!

Pamiętaj, że sztuką nie jest bezmyślne kopiowanie i wykorzystywanie dobroci tego, co znajdziemy np. w internecie. Sztuką jest podejście z szacunkiem do tego, co stworzył drugi człowiek. Łączenie w swojej działalności biznesowej (i w swoim życiu) prawa i etyki to najlepszy sposób na spokojny sen i czyste sumienie. O tym, jak legalnie korzystać z twórczości innych osób, możesz poczytać np. tutaj.

Jeżeli coś okazało się dla ciebie niejasne, zapraszam do zadawania pytań :)

Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej, indywidualnej konsultacji napisz do mnie na adres: kontakt@kancelariasosnicka.pl lub zadzwoń: 504 333 785.

Spodobał Ci się artykuł – polub, udostępnij, zostaw komentarz. Będzie mi bardzo miło!

Do napisania :)

Zdjęcie pochodzi oczywiście z: https://kaboompics.com/